sábado, 30 de agosto de 2008

Alupec II

M ta proveita pa transkrevê komentárie dum grande defensor de ALUPEC. Desde já, um obrigade pa ese kontribuisão pa blog Patchê Parlôa. Blog ta sempe aberte a kolaborasão:

…inisiativa di divulga ALUPEC, un alfabetu ki fazedu pa liberta nos disendentis di leba purada pa sisi trokadu erus ortografiku.

A sigir, N ta dexa un rizumu na lingua kabuverdianu di kes bazi di ALUPEC ki sta li di riba en ditalhi i na purtuges:

RIZUMU DI BAZIS DI ALUPEC SKREBEDU NA LINGUA KABUVERDIANU:

Ku 3 kunhisimentu so, dja bu pode kumesa oji me ta uza alfabetu kabuverdianu ofisial, sen nisisidadi di dikora modi ta skrebedu ninhun palavra i sen medu di da baraka na skrebe ninhun palavra, pabia ku es alfabetu nos Guvernu ta autoriza-nu SKREBE KADA SON SO DI 1 MANERA NA KUALKER PALAVRA. Alfabetu ki nos Guvernu dja aprova (Dikretu-Lei nº 67/98, di 31/12, na 5º Suplimentu) TA SIRBI PA SKREBE TUDU VARIANTI DI NOS LINGUA - di Santu Anton ti Brava. Es alfabetu libertador, konxedu pa sigla ALUPEC (Alfabeto Unificado para a Escrita do Cabo-Verdiano), TA PRENDEDU NA 1 PAJINA SO (istu e, TA PRENDEDU FAXI), pabia el ten 3 sinplifikason inpurtanti:

I) Ka ta izisti LETRA MATXA-FEMIA, istu e, letra ku mas di un son so pa trapadja mininus kabesa. Pur izenplu: G ten son di G di galinha na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu le G asves sima G na galinha, asves sima J na GIRAFA (1); O ten son di O di obra na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu le O asves sima O na obra, asves sima U na GATO; S ten son di S di subida na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu le S asves sima S na subida, asves sima X na MISTO, asves sima Z na ROSA; X ten son di X di xaropi/xarop (2) na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu le X asves sima X na xeren, asves sima C na PRÓXIMO, asves sima KS na FLEXÃO, asves sima Z na ÊXITO; Z ten son di Z di zaragata na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu le Z asves sima Z na zelador, asves sima X na NARIZ.

II) Ka ta izisti SON KU TXEU MARIDU, istu e, son ki pode skrebedu ku mas di un letra so pa konfundi kriansas kabesa. Pur izenplu: son J di JEITO ta skrebedu so ku J na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu uza: asves J na JEITO, asves G na GERAL; son K di karate ta skrebedu so ku K na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu uza: asves K na kamoka, asves C na CUBO, asves Q na QUARTA; son S di santa ta skrebedu so ku S na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu uza: asves S na sala, asves C na CIDADE, asves Ç na PRAÇA, asves SS na PASSADA, asves X na MÁXIMO, i na lingua kabuverdianu alguns ta uza inda Z sima na luz; son X di xerifi/xerif ta skrebedu so ku X na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu uza: asves X na xaropi, asves CH na CHAMA, asves Z na CRUZ; son Z di zebra ta skrebedu so ku Z na tudu palavra - istu e, ka ta pirmitidu uza: asves Z na zeru, asves S na FASE, asves X na EXAME.

III) LETRA C MANDADU DI VOLTA PA LISBOA (djuntu ku se rabu Ç, maridu CH, fidju TCH i primu Q), pabia na purtuges letra C e kanpion na xatia garotus kabesa: sima nu odja na kes 2 alinia anterior, alen di C ser un letra matxa-femia (el ten asves son di S, asves son di K, asves son di Q), pa kaba mata, C e maridu di son S ki ten txeu otu maridu (C, Ç, S, SS, X i Z). Letra C mandadu txupa limon!

IZENPLUS: (SKRITA KALAPITXADU (3) = SKRITA SIGUNDU ALFABETU OFISIAL):

acção de graça = ason/asãu di grasa // actividade de mãe = atividadi/atividad di mai/mãi // baptisado histórico = batizadu istoriku // cabeça quente = kabesa kenti/kent // caminho longe de sucesso = kaminhu lonji di susesu // camisa cinzento = kamiza sinzentu // casa cu higiene = kaza ku ijieni/ijien // centro de praça = sentru di prasa // céu santíssimo = seu santisimu // chama olímpico = xama olinpiku // chefe de tropa = xefi/xef di tropa // cidade de silêncio = sidadi/sidad di silensiu // contente cu nascimento = kontenti/kontent ku nasimentu // copo sima cubo = kopu sima kubu // coraçom/coração feliz = kurason/kurasãu filis/flis // da cem flexon/flexão = da sen flekson/fleksãu // djuga cheque = djuga xeki/xek // enxame cheio de força = enxami/enxam xeiu di forsa // execução = izikuson // gato e gelo = gatu i jelu // gente sem jeito = jenti sen jeitu // hora de contacto = ora di kontatu // horta generoso = orta jenerozu // isolamento geral = izolamentu jeral // julho início de aságua = julhu inisiu di azagua // leme de barco = lemi/lem di barku // lençol de cama = lensol di kama // luz de cruz = lus di krus // mesa rico de êxitos = meza riku di ezitus // pachenxa sem fim = paxenxa sen fin // passada de home = pasada di omi/om // pescoç de girafa = piskos di jirafa // procissão de hoje = prusison/prusisãu di oji // próximo parage = prosimu paraji // quando N bem = kuandu N ben // quarto exame isento = kuartu izami izentu // sempre necessário = senpri/senpr nisisariu // sentinela sem sentido = sentinela sen sentidu // siciliano noctívago = sisilianu noktivagu // sigilo profissional = sijilu prufisional // sineta de cinema = sineta di sinema // també e tanto = tanbe i tantu // tchapo tchocoleta = txapu txokoleta // tchiga li cretcheu = txiga li kretxeu // tchuba tchobe bedjo = txuba txobe bedju // tchupa limom/limão = txupa limon/limãu // tem nariz feio = ten naris feiu // tempo de tentaçon/tentação = tenpu di tentason/tentasãu // tomba de tontura = tonba di tontura // um, dôs, três, partida ! = un, dos, tres, partida ! // umbral de porta = unbral di porta // unta um óleo = unta un oliu // voz de sociedade = vos di sosiedadi/sosiedad // xeque de Arábia = xeki/xek di Arabia

Pode gravadu, di grasa, ku 1 klik so, lei konpletu sobri alfabetu kabuverdianu ofisial na site www.kauberdi.org/alupec.pdf o na site http://alupec.kauberdi.org/decreto-lei-67-98.html

SPADJA ES NOBA!

Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
____________________________

(1) Kes izenplu ki sta skrebedu ku letras maiuskulu es e palavras purtuges skrebedu na purtuges.

(2) Kes palavra ki ta ben dipos di / sta skrebedu na otus prununsia. Lenbra: sima bu ta prununsia un palavra na bu varianti, asin bu ta skrebe-l.

(3) Kalapitxadu = tudu patxipatxidu = sen lojika = ki ta obriga-bu dikora = ki ta po-bu pasa mal ti ki bu da baraka.

1 comentário:

Anónimo disse...

"alupek" ou "alupec", eis a questão!!!!!
estou k(c)onfusu(o)!!!!!